خطرات بهداشتی جوش‌کاری

خطرات ایمنی جوش‌کاری

خطرات جوش‌کاری در محیط‌های بسته

کاهش خطرات جوش‌کاری

فن آوریهای جدید جوش‌کاری

• جوش‌کاری لیزری
• جوش‌کاری با پرتوهای الکترونی
• روبوت های جوش‌کاری

مقدمه:

در عملیات جوش‌کاری قطعات فلزی با استفاده از گرما یا فشار یا هر دو بهم متصل می شوند.

لحیم‌کاری شامل اتصال قطعات یک فلز با فلز یا آلیاژی ( ترکیبی از فلزات) پر‌کننده می‌باشد که نقطه ذوب آن از نقطه ذوب فلز اصلی کمتر است که مواد پر‌کننده(مثل سرب و کادمیوم) ممکن است خیلی سمی باشند.

برش فلزات در اثر گرم کردن فلز با شعله و برخورد مستقیم جریانی از اکسیژن خالص روی مسیر برش انجام می‌شود.

بیش از 80 نوع فرایند جوش‌کاری وجود دارد که برخی از انواع عمومی‌تر آن عبارتند از:

جوشکاری قوس الکتریکی: جوشکاری قوس الکتریکی با الکترود دستی ( SMAW)- جوش‌کاری با گاز محافظ با الکترود مصرف شونده(MIG) – جوشکاری با گاز محافظ با الکترود تنگستنی(TIG) – جوش‌کاری با قوس پلاسما(PAW) و جوشکاری زیرپودری. در برخی دیگر از روش‌های جوش‌کاری از گاز اکسی استیلن ، جریان برق، لیزر، پرتوهای الکترونی، اصطکاک، امواج ماوراء صوت، واکنش‌های شیمیایی، گرمای حاصله از گاز سوختنی و روبوت و … استفاده می‌نمایند.

خطرات بهداشتی جوشکاری:

گازها و فیوم‌ها

دود جوش‌کاری مخلوطی از ذرات بسیار ریز(فیوم) و گاز‌ها می‌باشد. بسیاری از مواد موجود در دود جوش‌کاری مثل کروم، نیکل، آرسنیک، آزبست، منگنز، سیلیس، بریلیوم، کادمیوم، اکسید‌های نیتروژن، فسژن، اکرولئین، ترکیبات فلوراید، مونوکسید کربن، کبالت، مس، ازن، سلنیم و روی بسیار سمی می‌باشند.

معمولاً گازها و فیوم‌های جوشکاری از منابع زیر تولید میشوند:

• ماده اصلی یا فلز اصلی تحت جوشکاری یا ماده پر‌کننده مورد استفاده
• پوشش‌ها و رنگ‌های روی فلز تحت جوش‌کاری یا پوشش الکترود‌ها
• گازهای مورد استفاده مصرف حاصله از سیلندرها
• واکنش‌های شیمیایی که در اثر نور ماوراء بنفش حاصله از قوس الکتریکی و گرما ایجاد میشوند.
• فرایند و مواد مصرفی مورد استفاده
• آلودگیهای موجود در هوا مثل بخارات متصاعد شده از مواد پاک‌کننده و گریس‌زدا

نام بردن از تمامی اثرات سوء بهداشتی در اثر جوش‌کاری بسیار مشکل می‌باشد زیرا ممکن است فیوم‌ها حاوی چندین نوع ماده مضر باشند(بسته به عواملی که در بالا به آنها اشاره شد). هر یک از ترکیبات موجود در گاز یا دود جوشکاری می‌توانند یک بخش خاص از بدن فرد را تحت تاثیر قرار دهند مثل ریه‌ها، قلب، کلیه‌ها و سیستم عصب مرکزی. با وجود اینکه کلیه جوش‌کاران در معرض خطر قرار دارند، ولی افراد سیگاری دچار آسیب‌های شدیدتری می‌گردند. تماس با گازهای جوش‌کاری اثرات کوتاه‌مدت یا بلند‌مدت  بر سلامتی افراد داردکه می‌توان آنها را به صورت زیر شرح داد:

اثرات سوء بهداشتی کوتاه‌مدت (حاد):

تماس با فیوم فلزات ( مثل روی، منیزیم، مس و اکسید آن) باعث بروز بیماری به نام تب فیوم فلز می‌گردد.

علائم این بیماری بین 4 تا 12 ساعت پس از تماس نمایان می‌شود و شامل احساس سرماخوردگی، عطش، تب، دردهای عضلاتی، درد قفسه سینه، سرفه، خس‌خس کردن، کوفتگی، حالت تهوع و احساس مزه بد در دهان است.برخی ترکیات موجود در فیوم مثل کادمیوم در مدت زمان کوتاه نیز ممکن است کشنده باشند و گازهای متصاعد شده در فرایند جوشکاری نیز بسیار خطرناک می‌باشند. برای مثال اشعه ماوراء بنفش منتشر شده در اثر واکنش با اکسیژن و نیتروژن موجود در هوا، ازن و اکسید‌های نیتروژن تولید‌ می‌کند.

این گازها در مقادیر زیاد کشنده‌اند و می‌توانند منجر به التهاب و تحریک بینی و گلو و بیماری‌های شدید ریوی گردند.

اشعه ماوراء بنفش تولیدی با حلَالهای هیدروکربنی کلر‌دار مثل تری‌کلرو‌اتیلن، تری کلرو‌اتان، متیلن کلراید و پرکلرواتیلن ترکیب می‌شود و گاز فسژن تولید می‌نماید. حتی مقادیر بسیار کم فسژن نیز کشنده است، اگرچه علائم اولیه مسمومیت با آنکه شامل سر‌گیجه، احساس سرما و سرفه است، پس از 5 تا 6 ساعت ظاهر می‌شود. جوش‌کاری با قوس الکتریکی نباید هیچ‌گاه در فاصله کمتر از 200 فوت ( 61 متر) از مخازی حاوی محلول‌های گریس‌زدا انجام شود.

اثرات طولانی‌مدت(مزمن)

مطالعه بر روی جوش‌کاران، افرادی که با شعله فلزات را برش می‌دهند و کارگرانی که در کنار کوره‌ها کار می‌کنند، نشان می‌دهد که خطر ابتلا به سرطان ریه و گاهی اوقات سرطان حنجره و دستگاه ادراری در جوشکاران بیشتر از بقیه است. این موضوع نیز چندان غیر‌منتظره نمی‌باشد  چرا که مواد سمی موجود در دود جوشکاری مثل کادمیوم، نیکل، بریلیوم، کروم  و آرسنیک موادی هستند که باعث بروز سرطان ریه می‌گردند.

ممکن است جوشکاران انواع مشکلات مزمن دستگاه تنفسی را نیز تجربه کنند؛ همانند برونشیت، آسم، ذات‌الریه، امراض ریوی که در اثر تنفس ذرات فلزی ایجاد می‌شوند.کاهش ظرفیت تنفسی ریه، سیلیکوزیز( تنگی نفس در اثر تنفس مداوم ذرات حاوی سیلیس) و …

دیگر مشکلات و بیماری‌های ناشی از جوش‌کاری عبارتند از: بیماریهای قلبی، بیماریهای پوستی، افت شنوایی، ورم معده، ورم روده کوچک و زخم معده و روده کوچک. همچنین جوشکارانی که در معرض فلزات سنگین مثل کرم و نیکل می‌باشند، ممکن است دچار بیماریهای کبدی نیز گردند.

جوشکارانی که با سطوح دارای پوشش آزبست کار می‌کنند نیز احتمال دارد به بیماریهای آزبستوز، سرطان ریه و بیماریهای دیگر ناشی از آزبست مبتلا شوند. چنین افرادی باید قبل از آغاز به کار با این مواد آموزش دیده و از تجهیزات و وسایل حفاظتی مناسب نیز برخوردار باشند.

سایر خطرات تهدید‌کننده سلامتی:

گرما:

گرمای شدید و جرقه‌های ناشی از جوشکاری ممکن است باعث سوختگی شود. جراحات چشمی نیز از تماس با خاکستر داغ، تراشه فلزات، جرقه‌ها و الکترود‌های داغ حاصل می‌شود. بعلاوه تماس طولانی مدت با گرما منجر به استرس حرارتی در فرد خواهد گردید.

جوش‌کاران بایستی از علائمی همچون خستگی، سرگیجه، کم‌اشتهایی، تهوع، درد ناحیه شکمی و بی‌حوصلگی آگاهی داشته باشند. تهویه، جدا‌سازی و ایجاد فاصله مناسب با منبع حرارتی، رعایت فواصل استراحت و نوشیدن مایعات مناسب می‌تواند افراد را در برابر خطرات مرتبط با گرما محافظت نماید.

متن کامل در فایل PDF خطرات جوشکاری